Hervormde Kerk

De Nederlands Hervormde kerk te Broek op Langedijk

Deze kerk is waarschijnlijk één van de oudste gebouwen aan de Langedijk. In het jaar 1100 werd hier een kapel met een spits torentje er op gebouwd, waar de rooms-katholieke godsdienst werd beleden. In 1745 en later werd de tegenwoordige kerk meermalen verbouwd. De verschillende steensoorten die in de muren voorkomen, wijzen daarop.

De kapel was gewijd aan de heilige Pontianus, bisschop te Rome. Na de Reformatie kwam het gebouw aan het Nederlands Hervormde Kerkgenootschap. In de houten toren hangt een klok die een middellijn van een meter heeft. Op de rand van de klok staat: MCCCCCIIII Sanctus Pontianus vocor, Gerhardus de Wouwe fecit anno 1504 ( de heilige Pontianus word ik genoemd, Gerhardus de Wouwe heeft hem gemaakt in het jaar 1504). In het torengedeelte bevinden zich aan beide zijden van de kerkmuren nog de typische oude boogdeuren met klink en ring. Vroeger stond er voor de preekstoel geen doophek. De ouderlingen C. Zn. Engels en G. Cornelis Zn. Groenveldt vroegen aan de Schepenen toestemming om op hun kosten een hek voor de preekstoel te mogen plaatsen. Zij wilden de kerk een deftiger aanzien geven. Hun verzoek werd ingewilligd en als tegen prestatie mochten de heren een eigen bank binnen het hek hebben. Toch schijnen deze banken niet door hen in gebruik te zijn genomen.

In 1774, een jaar later, kwam van de gemeenteraad het verzoek om drie banken tegenover de preekstoel. De achterste en hoogste bank zouden bestemd zijn voor de Schout, zijn secretaris en de regerende Schepenen, de middelste bank voor de oude Schepenen in de voorste, tevens laagste bank voor de raadsleden. Het was niet eens zo, dat zij daar mochten zitten; zij moesten daar zelfs zitten. Bleef iemands plaats op zondag leeg, dan verbeurde hij 51/2 stuiver ten bate van de armen. Het mooie eikenhouten preekstoel met klankbord staat halverwege de kerk aan de zuidkant. Op de voorzijde van de stoel is een guirlande van bladeren gebeeldhouwd. Daarin komen de namen van de gevers van de preekstoel voor, namelijk Mr. P. Bongert en F. Seegers MDCIX (1609) .Tijdens de inval van de Engelsen en Russen in 1799 gebruikten de Franse soldaten de kerk als paardenstal. De preekstoel werd aan de zijkant door een sabelhouw beschadigd. Bij de vernieuwing van het kerk dak in 1951 vond men twee aan elkaar bevestigde plankjes, waartussen een beschreven papier zat. Op één van de plankjes stonden de woorden: 'maak mij open'. Een zekere A. Blom had op het papier geschreven over drie kerkmeesters, die hem bij zijn werk bespioneerden. Hij sprak de hoop uit, dat één van hen 'tog in Gods hand, gestadig (genadig? ) ontvangen moge worden'. Hij vertelde, dat de ellende in die tijd zeer groot was en dat de mensen zelfs honger leden. Verder schreef hij, dat er nog nooit 'zoo grooter Farizeeër, gezien is, want die heeft ons zoo kasteid dat het is om dit uit te schreeuwen en ik hoop ook mensen dat Gij het zal onderzoeken. We kunnen wel aannemen, dat de laatste zinnen betrekking hebben op de Franse tijd. 1815 is het jaar, dat Napoleon opnieuw in Frankrijk landde vanuit Elba en bij Waterloo werd verslagen werd. Nederland was toen erg verarmd en het Comité Revolutionaire had ook in onze streek grote onrust en armoede gebracht met hun Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap.

De kerk bezit twee zilveren Avondmaal bekers, die in 1655 geschonken werden door Mr. Huygen Anthonius de Wit. De naam van de gever is op de bekers gegraveerd met de woorden: dat dit bestek besproken is aan de kerk van Broek op Langedijk in 1655. In de kerk hangen aan de noord muur twee grote borden. Op het ene bord staan de namen van de predikanten die na 1859 de kerk hebben gediend. Een onderschrift op het bord luidt: 'Gedenk Uw voorgangers, die U het woord Gods gesproken hebben. Hebr. 13: 7a. Op het andere bord staan de Tien Geboden in sierletters geschreven met de ondertekening: J. C. Zeun P. Jbzn. Tommisz, anno 1642. Er is een mooi orgel in de kerk, dat in 1880 in Duitsland werd gekocht. Het orgel, dat welluidend van klank is, heeft 22 registers, twee klavieren en pedaal. Boven de ingang is een balustrade, waar 60 tot 100 mensen kunnen zitten. De kerk zelf biedt plaats aan 500 personen.

De al eerder genoemde kerkklok werd in 1942 door de Duitsers weggehaald. Hijj werd in 1946 teruggevonden in het IJsselmeer, waar de schipper die belast was met het klokkenvervoer zijn vaartuig had laten zinken om te verhinderen, dat de gestolen klokken gesmolten zouden worden.

De grafzerken die in de hele kerk en in het portaal liggen zijn vaak met afbeeldingen van groenten versierd. In 1830 werd het begraven in de kerken verboden. Van dat jaar dateert dan ook het kerkhof. Boven de in en uitgangspoorten van de begraafplaats waren borden aangebracht. Op het bord boven de ingang stond: 'Daar rusten de vermoeiden van kracht, de kleine en de grote is daar', Job 3: vers 17 en 19. Op dat boven de uitgangspoort stond: 'Zalig zijn de doden, die in de Heere sterven, van nu aan', Openbaring 14: vers 13 Door wie de borden zijn weggehaald is niet bekend. In 1942 richtten de Duitse soldaten grote vernielingen op het kerkhof aan door tussen de graven loopgraven en mitrailleursnesten te maken.

In 1830 werd vlakbij de kerk een pastorie gebouwd, die in 1928 werd gesloopt. Er kwam een nieuwe pastorie dichterbij de Dorpsstraat voor in de plaats. De bouwkosten bedroegen f 16.950, -. Behalve de pastorie bezit de kerkelijke gemeente een prachtig gebouw, dat voor allerlei doeleinden gebruikt kan worden, namelijk de verbouwde voormalige openbare lagere school. Er zijn vergaderzalen in; er kunnen feesten gehouden worden en er is een gedeelte dat als aula gebruikt kan worden. Men heeft het gebouw Irene genoemd. De kerk vormde vroeger met school, gemeentehuis, herberg, postkantoor, groenteveiling en betaalkantoor het centrum van de gemeente Broek op Langedijk.